Nieuwe cursus: Landschap en natuur als tweede tak

Cursus: Skills voor boeren als landschaps- en woonbosbeheerder

Project: Samen leren landschapsboeren: vaardigheden en tools voor een nieuwe vorm van boeren.

We starten eind oktober dit jaar met een nieuwe cursus.
Bedoeld voor grondeigenaren die willen verdienen aan natuur en landschap.

Natuur als verdienmodel i.p.v. kostenpost!
Concreet: Hoe maak je als ‘landschapsboer’ de juiste strategische keuzes voor de lange termijn? Heb ik een duurzaam verdienmodel voor deze nieuwe bedrijfstak en de juiste attitude om succesvol ‘landschapsboer’ te worden? Hoe kan een bedrijfsovername soepel en doelmatig verlopen? Kinderen die eerst geen belangstelling meer hadden in bedrijfsovername, blijken dat vaak wel te hebben, zodra het om rendabel landschap gaat.

Lange termijn zekerheid
Landschapslandbouw is iets voor de lange termijn, waardoor de behoefte aan kennis over bedrijfsopvolging, persoonlijke ontwikkeling en duurzaam verdienvermogen nog actueler wordt. Want dit is wel even iets anders dan het telen van aardappels. Die teelt duurt slechts één jaar, en landschapslandbouw vele jaren. Bovendien krijgt de boer te maken met huurders. In de plaats van ‘baas’ wordt hij ‘gastheer’. Dit vereist een andere houding dan de meeste gewend zijn.

Nieuwe inzichten
Tijdens de trainingsdagen speelt intervisie een belangrijke rol. Onder deskundige leiding van een expert, kijkt u op een gestructureerde wijze naar situaties, dilemma’s en vraagstukken uit de dagelijkse praktijk van het boeren bedrijf. Dit samen met collega boeren. Hierdoor leert u van en met elkaar en krijgt u nieuwe inzichten, wat de keuze van de wegen die u in kunt slaan vergemakkelijkt.

Cursus
De cursusdagen vinden plaats in groepen. Dit geeft u de mogelijkheid om gemiste dagen in te halen. De cursus is verdeeld over een jaar en bestaat uit 6 trainingsdagen en aparte keukentafelgesprekken. Tijdens de keukentafelgesprekken, door een erkende bedrijfsadviseur uit het BAS-register, komen de verschillende thema’s aan bod. Maatwerk op bedrijfsniveau.

Looptijd: 1 oktober 2024 tot 1 oktober 2025
We sluiten de cursus af met een symposium op het prachtige landgoed van Bronlaak, te Oploo.

Thema’s

Bedrijfsopvolging
Duurzaam verdienvermogen
Persoonlijke ontwikkeling

Thema bedrijfsopvolging
Landschapslandbouw is iets van de lange termijn. Bedrijfsopvolging komt hierdoor in beeld. Onderwerpen: eigen kernwaarden, familiegeschiedenis en toekomst, missie en visie, langjarige strategie, bedrijfsopvolging: 2 dagen: voorlichting, training en workshops.

Thema duurzaam verdienvermogen
Landschapslandbouw, betekent een nieuw verdienmodel. Onderwerpen: doorvertaling strategie naar bedrijfsmodel, uitwerking duurzaam verdienvermogen: 2 dagen: voorlichting, training en workshops.

Thema persoonlijke ontwikkeling
Landschapslandbouw vraagt om andere vaardigheden. Van baas naar gastheer, de boer als woonbosbeheerder! Onderwerpen: persoonlijke ontwikkeling, benodigde kennis en vaardigheden, inzicht in houding en omgang met belanghebbenden en bewoners: 2 dagen: voorlichting, training en workshops.

Toelichting op de thema’s

Bedrijfsopvolging
Het betreft allemaal familiebedrijven. Familiebedrijven zien graag dat hun waarden doorgegeven worden. Een heldere toekomstvisie en dito strategie zijn belangrijk. Grond die vaak al generaties in bezit van de familie is, heeft een grote emotionele waarde. Ziel en zaligheid van de familie zijn ermee vergroeid.

Verantwoord eigenaarschap, rentmeesterschap spelen een grote rol in het familiebedrijf. Bedrijfopvolging is een thema waar veel belangstelling voor is. De boeren willen aan de slag met landschapslandbouw en dat is toch iets anders dan bijvoorbeeld het telen van aardappels of een ander gewas. Die teelten duren vaak niet meer dan één jaar, terwijl landschapslandbouw vele jaren in beslag gaat nemen. Door landschapslandbouw krijgt de bedrijfsovername een nieuw perspectief. Daar waar kinderen van de boeren, die eerst geen belangstelling meer hadden in bedrijfsovername, hebben ze dat nu wel weer.

Voor de opvolgende generatie van een familiebedrijf, is het een behoorlijke uitdaging om op hun beurt goed invulling te geven aan het eigenaarschap, bestuur en het leiderschap van het bedrijf. Hoe pak je zoiets aan? Maar evenzeer is het een uitdaging voor de huidige generatie aan het roer, om de volgende generatie tijdig en efficiënt in te werken.

Hierbij komt nog dat boeren die aan landschapslandbouw gaan doen, plotseling te maken kunnen krijgen met kinderen die nu wèl het bedrijf over willen nemen. Kinderen die tot nu geen enkele interesse toonden in bedrijfsovername (lees; nog verder intensiveren), hebben dit nu wel. Voor de huidige generatie boeren aan het roer is dit een lastig thema. Want hoe speel je hier goed op in? Wat eist dit van de eigen persoonlijke ontwikkeling? Want voor boeren die al enkele jaren rondlopen met de gedachte aan bedrijfsbeëindiging wegens gebrek aan een opvolger, is doorstarten met een totaal andere bedrijfstak toch ingrijpend.

Vragen die spelen bij bedrijfsovername:

Wie van onze kinderen wil en kan het bedrijf ondernemen?
Welke competenties zijn nodig bij een bedrijfsopvolging?
Hoe gaat de overgangsperiode en daarna eruit zien?
Wanneer is het moment daar om de volgende generatie actief te betrekken in de bedrijfsvoering?
Welke handvatten zijn er voor opvolger en opgevolgde?
Elk familielid heeft zijn eigen belang, hoe borgen we dit?
Hoe geef je de kinderen voldoende ruimte om hun eigen pad te kiezen?
Hoe denken de kinderen over hun eigen rol binnen de bedrijfsovername en hoe pakken ze die op te pakken?
Welke tips zijn er voor samenwerking tussen generaties?
Hoe leg je de afspraken goed vast binnen de familie?

Doelen t.a.v. bedrijfsopvolging

Het in kaart brengen van:
– het familie- en het bedrijfsverhaal,
– bedrijfsstrategie en management van familie en bedrijf,
– de juiste structuur voor familie en bedrijf.
Hoe een goed familie gesprek te voeren
Hoe conflicten binnen familie leden te voorkomen en op te lossen.
Hoe te handelen bij onvoorziene omstandigheden (arbeidsongeschiktheid, overlijden, echtscheiding).
Hoe geef je goed leiderschap gestalte.
Hoe goed samen te werken.

Persoonlijke ontwikkeling
Boeren die landschap als verdienmodel op hun bedrijven gaan gebruiken, krijgen te maken met ‘gasten’, wat toch anders is dan omgaan met gezinsleden, personeel en reguliere erfbetreders. ‘Landschap’ is een totaal andere tak van sport op het boerenbedrijf, ten opzichte van de huidige bedrijfstakken (akkerbouw, melkvee, varkens etc.) De traditionele bedrijfstakken zijn voornamelijk gericht op schaalvergroting, mogelijk gemaakt door technische ontwikkelingen en gaan vaak dwars tegen de natuur in, terwijl landschapslandbouw juist niet gericht is op schaalvergroting en volledig samenwerkt met natuur. Het traditionele bedrijf kent weinig ‘gasten’ op het bedrijf, buiten personeel. De boer die aan landschapslandbouw doet, krijgt te maken met huurders van zijn tiny houses in de nieuwe natuur. In plaats van ‘baas’ wordt hij ‘gastheer’.
Dit vereist van de ondernemers een andere houding dan ze tot op heden gewend zijn. Training en coaching (intervisie) van de persoonlijke ontwikkeling is hiervoor nodig. Deze competenties zijn nodig om succesvol aan landschapslandbouw te kunnen doen. Bij landschapslandbouw gaat het primair om een goede balans tussen natuur en productie, terwijl het boerenbedrijf weer een centrale en sociale plek krijgt in de gemeenschap met bewoners in de tiny houses. Hierbij is niet alleen de omgang met bewoners op het erf nieuw voor de boeren, maar evenzeer de omgang met de landbouwhuisdieren. Bewoners zullen een dierwaardige veehouderij eisen van ‘hun’ boer.
Dit staat haaks op datgene wat boeren de afgelopen 70 jaar geleerd hebben. Voor deelnemers aan landschapslandbouw betekent dit alles, een extra impuls om te investeren in persoonlijke ontwikkeling.

Achtergrond: Op bedrijfsniveau wordt de landbouwstructuur in Nederland van oudsher gekenmerkt door gezinsbedrijven. Voor het gezinsbedrijf als instituut bestond en bestaat veel waardering. Zo wordt de flexibiliteit geprezen. Het gezinsbedrijf is nog steeds de dominante organisatievorm binnen de Nederlandse landbouw. Op het eerste gezicht lijkt het er op, dat het gezinsbedrijf een stabiele basis is. De aard van het gezinsbedrijf is echter in de afgelopen decennia sterk veranderd. Het traditionele gezinsbedrijf als organisatievorm heeft zich ontwikkeld tot een economische eenheid. Historisch was een gezinsbedrijf daarentegen niet alleen een economische entiteit maar ook een sociale gemeenschap. Gezin en bedrijf waren in menig opzicht vervlochten. Gezinsleden schoten te hulp wanneer het druk was. Het was een gezinsbedrijf in de letterlijke betekenis. Die sociale dimensie is thans veel minder krachtig. Een landbouwbedrijf is bovenal een economische eenheid. De boer is ondernemer, koeien zijn productiemiddelen. Door inzet van productiemiddelen wordt gestreefd naar effectiviteit en efficiency. De hoogte van het inkomen bepaalt de mate van succes. Dit is de logische consequentie van een opvatting dat productie van voedsel bovenal een economische activiteit is, waarbij de hoogte van het inkomen primair een verantwoordelijkheid van de ondernemer is. Met als gevolg dat alles wat niet vertaalbaar is naar en herleidbaar is tot economische termen, minder gewicht heeft. We kunnen stellen dat de modernisering heeft geleid tot benadrukking van een bedrijf als een economische entiteit en dat dit ten koste is gegaan van een bedrijf als sociale gemeenschap.
Bron: Van boerderij naar buurderij. Dr. ir Wagemans 2004

Doelen t.a.v. Persoonlijke ontwikkeling

Competenties die hiervoor nodig zijn en waar dit project op inspeelt zijn:

Goed gastheerschap, hoe doe je dat? Hoe bewoners van miniwoningen, camping, B&B of landgoed voor lange tijd te binden aan je bedrijf
Communicatieve vaardigheden
Persoonlijk leiderschap
Gespreksvaardigheden
Omgaan met emoties
Omgaan met verandering en weerstand
Familiepatronen in de communicatie
Professioneel betrokken adviseren
Vernieuwde kijk krijgen op natuur. ‘Natuur’ als essentieel onderdeel van de bedrijfsvoering, in de plaats van sluit- en kostenpost
Verandervermogen: welke karaktereigenschappen en capaciteiten zijn nodig om het verdienvermogen te optimaliseren.

Duurzame verdienvermogen
Landschapslandbouw is nieuw en de wooncomponent is de financiële drager van deze nieuwe bedrijfstak in de landbouw. Aanleg en onderhoud van de nieuwe natuur op landbouwgrond, waarin klein gewoond mag worden (omgaan met huurders) is nieuw is. Voor de ondernemers is het onzeker en daardoor best spannend hoe dit gaat lopen. Doordat landschapslandbouw over een zeer lange periode gaat, is een duurzaam verdienvermogen noodzakelijk. Kennis kan de twijfel door onzekerheid wegnemen.

De deelnemers krijgen door dit project inzicht in de aanwezige productiefactoren op hun bedrijf: de kwaliteit en voorraad van financieel-economisch kapitaal, natuurlijk kapitaal, menselijk kapitaal en sociaal kapitaal.

De ‘landschapsboer’ krijgt inzicht in meetbare uitkomsten van het verdienvermogen. Het toekomstperspectief en inkomen van boeren die aan landschapslandbouw doen stijgt, omdat het een vernieuwend concept is voor een duurzame product-markt-combinatie. De boer levert waar de maatschappij om vraagt: meer natuur en betaalbaar wonen.

Doelen t.a.v. Duurzaam verdienvermogen

Kennis en inzicht in:

Innovatieve ecosystemen zoals landschapslandbouw.
Het verdienmodel van landschapslandbouw: financiering van inrichting nieuwe natuur, tiny houses, accommodaties ten bate van de bewoners, financieringsbehoefte korte en lange termijn. Welke inkomsten kunnen er gegenereerd worden door de verhuur van tiny house én producten uit de nieuwe natuur, zoals hout (voedsel)bossen en voer-opbrengsten van het kruidenrijk grasland.
De ontwikkeling die tegemoet komt aan de levensbehoeften van de huidige generatie, zonder die van de toekomstige generaties tekort te doen: People, planet, profit. Hoe hier op bedrijfsniveau op in te spelen.
Het opstellen van een strategische bedrijfsanalyse.
De opzet van een verdienvermogen met de capaciteit om nu en op de lange termijn structurele welvaart én welzijn te genereren.

Gezin
Meer deelnemers uit één gezin is een hele goede zaak vinden wij, neem vooral de beoogde opvolger(s) mee, want daardoor zal er thuis meer over gesproken worden en is de kans dat landschapslandbouw op uw bedrijf slaagt veel groter.

Kosten
Deze cursus kunnen wij u aanbieden tegen het zeer gereduceerde tarief van €300,- excl. btw p.p. voor de hele cursus.
Bovendien krijgen 2de en volgende gezinsleden €100,- korting per p.p.
Lesmateriaal en lunch, koffie/thee voor de cursusdagen zijn inbegrepen.

Interesse
Meer informatie en of deelnemen aan de cursus? Stuur een bericht aanmelden

Deze praktijkIeergang wordt mede mogelijk gemaakt door:

Medegefinancierd door de Europese Unie